Η Κύπρος είναι μεγάλος εξαγωγέας και εισαγωγέας του ιού της Ηπατίτιδας C (HCV) προς και από πολλές χώρες της υφηλίου Ευρήματα πρωτοποριακής επιστημονικής μελέτης, από την ερευνητική ομάδα του Καθηγητή του Πανεπιστημίου Κύπρου, Λεοντίου Κωστρίκη, η οποία δημοσιεύθηκε στο κορυφαίο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Nature Scientific Reports, μπορεί να συμβάλουν σημαντικά σε μελλοντικές πολιτικές πρόληψης της επιδημίας του ιού HCV στην Κύπρο και σε άλλες χώρες της υφηλίου.

Οι αναδυόμενες και επανεμφανιζόμενες ανθρώπινες μεταδοτικές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένων των ιογενών λοιμώξεων, αποτελούν μια συνεχώς αυξανόμενη απειλή για τη δημόσια υγεία με δραματικές κοινωνικοοικονομικές συνέπειες παγκόσμιας εμβέλειας. Τα τελευταία 40 χρόνια, η ανθρωπότητα έχει βιώσει πολλές καταστροφικές ιογενείς επιδημίες, όπως αυτές που προκαλούνται από τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) που προκαλεί την ασθένεια του AIDS, τον ιό της ηπατίτιδας C (HCV) που προκαλεί ηπατοκυτταρικό καρκίνο, τον ιό Ebola και τον πρόσφατο ιό Zika (ZIKV) μεταξύ πολλών άλλων. Ο ιός HCV είναι η κύρια αιτία της χρόνιας ηπατικής νόσου, της ηπατικής κίρρωσης και του ηπατοκυτταρικού καρκινώματος, προκαλώντας σημαντικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία σε παγκόσμια κλίμακα.

Η γενετική ταυτότητα (γενετικός τύπος) του ιού HCV διαφέρει ανάλογα με τη γεωγραφική προέλευση και την κατηγορία μετάδοσης του. Προηγούμενες μελέτες από την ερευνητική ομάδα του Καθηγητή Λεοντίου Κωστρίκη στο Τμήμα Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου, υποδηλώνουν την παρουσία πολλών γενετικών τύπων του ιού HCV μεταξύ Κυπρίων ασθενών. Για να διερευνήσουν τα πρότυπα διασποράς, προέλευσης και μετάδοσης του HCV, η ομάδα του Καθηγητή Κωστρίκη σε συνεργασία με τον Αναπληρωτή Καθηγητή Δημήτριο Παρασκευή της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών ανέλυσαν το γενετικό υλικό (γονιδίωμα) στελεχών HCV, που απομονώθηκαν από ασθενείς του γενικού πληθυσμού και ομάδων υψηλού κινδύνου στην Κύπρο, και μελέτησαν τη σχέση τους με δείγματα του ιού από πολλές χώρες του κόσμου. Αυτή η σύγκριση των γονιδιωμάτων των ιών HCV μέσω φυλογεωγραφικών αναλύσεων, προσδιόρισαν τη γεωγραφική προέλευση του HCV και τις σημαντικές οδούς διασποράς μεταξύ διαφόρων χωρών της υφηλίου. Οι επιστημονικές αναλύσεις εντόπισαν την προέλευση των γενετικών τύπων του HCV στο γενικό πληθυσμό και των ομάδων υψηλού κινδύνου όπως οι χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών, σε διάφορες χώρες της υφηλίου. Συγκεκριμένα, για τον γενετικό υπότυπο HCV 1b, που είναι η κυρίαρχη γενετική μορφή του ιού στον γενικό πληθυσμό, η Κύπρος αποτελεί χώρα με εισαγόμενες μεταδόσεις αλλά και σημαντική πηγή διασποράς προς διαφορετικές χώρες της υφηλίου (χώρες της Αμερικής, της Ωκεανίας, της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Ευρώπης, βλέπε Εικόνα 1).

Παρόμοιες αμφίδρομες μεταδόσεις παρατηρήθηκαν στα αποτελέσματα της ανάλυσης για τον υπότυπο 3a (βλέπε Εικόνα 2). Ωστόσο, οι αναλύσεις έδειξαν ότι η Κύπρος αποτελεί σημαντική πηγή μεταδόσεων του υπότυπου 1a μόνο σε δύο χώρες (Ελβετία και ΗΠΑ), ενώ είναι σημαντικός αποδέχτης αυτού του υπότυπου του ιού από πολλές χώρες (Ελβετία, Ταϊλάνδη, Μεγάλη Βρετανία, Ιταλία, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία, βλέπε Εικόνα 3).

Τα αποτελέσματα της μελέτης υπογραμμίζουν τη σημαντικότητα της Κύπρου ως χώρας εισαγόμενων λοιμώξεων και πηγή διασποράς του ιού της ηπατίτιδας ανά την υφήλιο τα οποία συνάδουν με τις πληθυσμιακές μετακινήσεις προς και από και την Κύπρο αντίστοιχα. Αυτή η πρωτοποριακή επιστημονική μελέτη εντοπίζει τη διασπορά και τον τρόπο διασποράς του ιού HCV και τα ευρήματά της μπορεί να συμβάλουν σημαντικά σε μελλοντικές πολιτικές πρόληψης της επιδημίας του HCV στην Κύπρο και σε άλλες χώρες της υφηλίου.

Η επιστημονική μελέτη με τίτλο “HCV Phylogeography of the General Population and High‐Risk Groups in Cyprus Identifies the Island as a Global Sink for and Source of Infection” δημοσιεύθηκε, στις 11 Ιουλίου 2019, στο κορυφαίο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Nature Scientific Reports. Η επιστημονική μελέτη είναι διαθέσιμη δωρεάν εδώ και στον σύνδεσμο: www.nature.com/articles/s41598‐019‐46552‐7

Ο Λεόντιος Κωστρίκης είναι Καθηγητής Βιολογικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και Επικεφαλής του Εργαστηρίου Βιοτεχνολογίας και Μοριακής Ιολογίας. Έλαβε το B.Sc. (1987), M.Sc. (1989), Μ.Ρh. (1990) και Ph.D. (1993) του από το New York University (NYU), των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής (Η.Π.Α.). Ακολούθησε μεταδιδακτορική έρευνα στο Ερευνητικό Κέντρο Aaron Diamond AIDS Research Center (ADARC) του Πανεπιστημίου Rockefeller (Νέα Υόρκη) σχετικά με τη μοριακή ιολογία του Ιού της Ανθρώπινης Aνοσοανεπάρκειας (HIV). Εργάστηκε στο Ερευνητικό Κέντρο Aaron Diamond AIDS Research Center ως Ερευνητής το 1998 και στο Πανεπιστήμιο Rockefeller ως Επίκουρος Καθηγητής το 1999. Επέστρεψε στην Κύπρο το 2003 ως Καθηγητής (από το 2003 αναπληρωτής και από το 2011 τακτικός Καθηγητής) του Πανεπιστημίου Κύπρου στο Τμήμα Βιολογικών Επιστημών. Ήταν Fulbright Scholar για τις προπτυχιακές του σπουδές στις Η.Π.Α. και έλαβε πολλά βραβεία στις Η.Π.Α. Είναι συνιδρυτής της European Society of Antiviral Research (ESAR), ιδρυτής της διαχρονικής επιστημονικής μελέτης HIV-1 (CHICS) στην Κύπρο και επιστημονικό μέλος του διεθνούς δικτύου WHO‐UNAIDS Network for HIV Isolation and Characterisation. Το 2019 έχει εκλεγεί Ιδρυτικό Μέλος (Έδρα Βιολογικών Επιστημών) της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών Γραμμάτων και Τεχνών.